Testament ustny a opinie biegłych – kompetencje sądu i praktyka orzecznicza
W sprawach spadkowych, w których pojawia się spór dotyczący ważności testamentu ustnego, kluczowe znaczenie mają opinie biegłych. Najnowsze orzeczenie Sądu Najwyższego (sygn. akt I CSK 2026/24) potwierdza, że to sąd – kierując się przedmiotem opinii i stopniem jej złożoności – decyduje o formie złożenia opinii przez biegłego, a także o ewentualnym jej uzupełnieniu lub konieczności powołania dodatkowych biegłych.
Stan faktyczny i rozstrzygnięcie
Do sądu trafiła sprawa o stwierdzenie nabycia spadku. Spadkodawca sporządził testament notarialny, w którym powołał do spadku wnuka. Jednak krótko przed śmiercią miał wyrazić swoją ostatnią wolę także ustnie – przekazując majątek żonie. Sądy niższych instancji, w tym Sąd Okręgowy w Warszawie, uznały, że ustny testament jest nieważny. W ocenie sądu, popartej dokumentacją medyczną i opiniami biegłych, spadkodawca nie był zdolny do świadomego i swobodnego wyrażenia woli.
Wdowa, która miała być beneficjentką testamentu ustnego, wniosła skargę kasacyjną. Wskazywała, że sąd nie przesłuchał biegłych na rozprawie, a ich opinie zostały przedstawione wyłącznie w formie pisemnej. Ponadto argumentowała, że ostatnie wypowiedzi spadkodawcy świadczyły o jego przytomności umysłu oraz dezaprobacie wobec wnuka.
Stanowisko Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy oddalił skargę. Przypomniał, że zgodnie z art. 944 § 1 k.c., testament może sporządzić jedynie osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Natomiast art. 945 § 1 pkt 1 k.c. przewiduje nieważność testamentu, jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
SN uznał, że dokumentacja medyczna, pochodząca od lekarza i pielęgniarki będących w bezpośrednim kontakcie ze spadkodawcą, jednoznacznie wskazywała na jego bardzo ciężki stan zdrowia w dniu sporządzenia testamentu ustnego. Stwierdzenie to nie zostało obalone przez zeznania wdowy ani przez cytowane wypowiedzi spadkodawcy.
W kontekście opinii biegłych, SN przywołał art. 286 k.p.c., zgodnie z którym sąd może żądać uzupełnienia opinii biegłego lub powołać dodatkowego biegłego, przy czym nie ma obowiązku przeprowadzania opinii ustnej, jeśli wcześniej została złożona pisemna. W praktyce bowiem dominującą formą pozostaje opinia pisemna.
Znaczenie orzeczenia
Jak zauważył prof. Bogudar Kordasiewicz, orzeczenie Sądu Najwyższego jest istotne nie tylko w kontekście konkretnej sprawy, ale i z punktu widzenia ogólnej praktyki orzeczniczej. Wyraźnie wskazuje, że sąd nie jest zobowiązany do stosowania jednolitego trybu procedowania w każdej sprawie – szczególnie przy ocenie świadomości spadkodawcy i formy opinii biegłych.
Jednocześnie podkreślono, że testamenty ustne, jako forma szczególna, są coraz częściej przedmiotem kontrowersji, zwłaszcza w sytuacjach, w których mogą powstawać pod wpływem silnych emocji lub presji. Dlatego trwają prace nad ograniczeniem możliwości testowania w tej formie.
Kancelaria Adwokacka Adwokat Radosław Krakowiak
ul. Świętego Leonarda 1/28
25-311 Kielce
Tel. 535 866 000
krakowiak.radoslaw@gmail.com